[b]Karabin Manlicher – Mauser wz.1888[/b]
Skąd ta nazwa w polskiej bibliografii dla karabinu Gewehr 88?
Nazwy tej używają historycy w swoich opracowaniach, muzea przy opisie swoich zbiorów, a nazwa ta pojawia się również przy różnych dyskusjach na forach internetowych i artykułach internetowych. Można odnieść wrażenie że to nasz największy wkład w historię niemieckiego karabinu Gewehr 88.
I tak.
Pan Krzysztof Haładaj w swoich opracowaniach na temat historii dotyczącej karabinów i karabinków wz.98 wzmiankując przy tej okazji o karabinie Gewehr 88 słusznie zauważa, że jest to błędna nazwa:
„[i]Armia Rzeszy Niemieckiej wyposażona była zaś w broń, która niemalże na całym świecie znana jest jako Gewehr 88 lub też jako Kommissionsgewehr. Nie wiedzieć czemu, u nas, w rodzimej literaturze przedmiotu z uporem godnym lepszej sprawy, konstrukcja ta – wbrew temu, iż ani Ferdinand Mannlicher ani Paul Mauser nie brali żadnego udziału w pracach nad tą bronią – nazywana jest Mannlicher-Mauser.[/i]”
Jednak równocześnie wskazuję prawdopodobnego sprawcę tego zamieszania:
„[i]W Polsce powyższą nazwę wprowadził w roku 1920 mjr Zygmunt Hartleb, a za nim upowszechnił płk Tadeusz Felsztyn[/i]”.
Zatem wystarczy sięgnąć do opracowań tych autorów i tylko potwierdzić powyższe. I tutaj mała konsternacja ponieważ Hertleb w swoim opracowaniu z 1920 r. pod tytułem „[b]Nauka o broni – Współczesne karabiny piechoty[/b]” nie używa tej nazwy.
Owszem używa nazwy Mannlicher ale nie w połączeniu z Mauserem:
„[i]Karabin niemiecki W.88
Karabin niemiecki syst. Mannlichera W.88 kaliber 7,9 jest bronią 5-ostrzałową, z magazynkiem wystającym, z dołu otwartym, zamkiem 4-ochwytowym, zaryglowanym symetrycznie.[/i]”
W opracowaniach Felsztyna również nie natrafiłem na taką nazwę (chyba że coś pominąłem, być może tu jest ukryta ta nazwa, może gdzieś w jakimś artykule prasowym a nie w książkach)
No to może w takim przypadku inny autor?
Wziąłem zatem na tapetę Wiktora Kolendo i jego „[b]Nauka o broni : broń ręczna, maszynowa, towarzysząca piechocie i białej[/b]” z 1935 r. A tam jak najbardziej prawidłowe określenia typu: karabin wz.88, kb. wz.88/S lub Z, kb. wz.88/05.
No to ostatnia deska ratunku sięgam zatem do „[b]Ilustrowanego słownictwa materiału uzbrojenia. Cz. I Karabiny, karabinki i ich części składowe[/b]” z 1931 a tam mamy: KB NM wz.88 (czyli karabin niemiecki wz.88).
Czyli że raczej przed II WŚ w polskiej bibliografii raczej mimo wszystko nie funkcjonowało określenie Manlicher-Mauser dla Gewehr 88. (Chyba że ktoś mnie poprawi i naprostuje)
Początkowo myślałem że stoi za tym Stanisław Rajewski ze swoim opracowaniem „[b]Historia karabina[/b]” z 1953 r. Sprawdziłem i wymienia on owszem błędnie tą broń ale jako Mauser wz.1888. Czyli przegięcie w drugą stronę niż Manlicher.
To może w jakimś późniejszym opracowaniu ale bliższym naszych czasów będzie to wyjaśnione? Sięgam zatem do opracowania A. Konstankiewicza [b]Broń strzelecka i sprzęt artyleryjski Formacji Polskich i Wojska Polskiego w latach 1914-1939[/b]” z 2003 r.
Na stronie 65 cytat:
„[i]Poza bronią powtarzalną tego wzoru dysponowano kb i kbk Manlicher-Mauser wz.1888. Broń tego systemu i wzoru została wycofana z wyposażenia armii niemieckiej jeszcze przed I wojną światową i ponownie wprowadzono ją do użytku w czasie działań wojennych.[/i]”
Wygląda to na wtórne nazewnictwo skądś zaczerpnięte używane z pełną świadomością. Czyli że coś musiałoby być coś wcześniej?
Prawdopodobnie za tym całym zamieszaniem jednak stoi opracowanie z 1983 roku jakie ukazało się w serii TBiU, autorstwa Romana Matuszewskiego i Ireneusza I. Wojciechowskiego pod tytułem „[b]Karabin Mauser wz.1898[/b]”
„[i]Połączenie korzyści wynikających z zastosowania naboju z prochem bezdymnym o zmniejszonym kalibrze pocisku i magazynka nabojowego, opracowanego przez Manlichera, nastąpiło w karabinie skonstruowanym w 1888 r., określanym jako Manlicher-Mauser lub też Manlicher II, wprowadzonym do uzbrojenia armii niemieckiej.[/i]”
Jednak skąd autorzy wzięli te informacje nie mam zielonego pojęcia. Być może jest to autorski wymysł na bazie publikowanych wcześniej artykułów na przełomie lat 70/80-dziesiątych.
Jako podsumowanie tego tematu, jak powstają takie rzeczy. Najbardziej podoba mi się tu cytat, na jaki natrafiłem szukając materiałów do tego opracowania (może trochę wyrwany z kontekstu):
„[i]Historia karabinów Berthier rozpoczyna się w 1886 r., kiedy na uzbrojenie armii austriackiej został wprowadzony karabin opracowany przez Ferdynanda Mannlichera, którego magazynek mieścił 5 naboi. Karabin ten został oznaczony, jako Mannlicher II i był używany w armii niemieckiej do momentu, w którym wyparł go Mauser wz. 1889. W tym czasie swoje prace nad karabinem odpowiadającym karabinom armii niemieckiej prowadzili Francuzi.[/i]„
„Broń strzelecka Wojska Polskiego okresu II Wojny Światowej”; s.70 (link do opracowania w bibliografii)
UWAGA: Nie przejrzałem wszystkich dostępnych opracowań więc mogłem coś pominąć.
BIBLIOGRAFIA:
Zygmunt Hartleb; „Nauka o broni – Współczesne karabiny piechoty”. Warszawa 1920
[url]
https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/public ... anguage=pl[/url]
Wiktor Kolendo; „Nauka o broni : broń ręczna, maszynowa, towarzysząca piechocie i białej”; Warszawa 1935
[url]
https://polona.pl/item/nauka-o-broni-br ... o:metadata
[/url]
Ilustrowane słownictwo materiału uzbrojenia. Cz. I Karabiny, karabinki i ich części składowe; Warszawa 1931
[url]
http://zbrojownia.cbw.wp.mil.pl:8080/dl ... 3413&tab=3
[/url]
Roman Matuszewski, Ireneusz I. Wojciechowski; „Karabin Mauser wz. 1898”; TBiU nr 91; Warszawa 1983
Andrzej Konstankiewicz; „Broń strzelecka i sprzęt artyleryjski Formacji Polskich i Wojska Polskiego w latach 1914-1939”; Lublin 2003
Krzysztof Haładaj (krzyhal); „Polskie Mausery Część pierwsza: Karabiny”; Biuletyn DWS.org.pl; nr3/2009
[url]
https://www.martola.com.pl/biuletyn_dws_03.pdf[/url]
K. Haładaj, Karabiny i karabinki Mauser. Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939, Warszawa 2013, s. 9
Haładaj K., Rozdżestwieński P.; „Karabiny i karabinki Mauser 98 w Wojsku Polskim w latach 1918-1939”; Warszawa 2010
Karabin i karabinek Mannlicher-Mauser wz.1888
[url]
https://dobroni.pl/artykul/karabin-i-ka ... ser/566053[/url]
Maciej Rosiński ; „Broń strzelecka Wojska Polskiego okresu II Wojny Światowej”; Łódź2020
[url]
https://www.archaegraph.pl/lib/l231bv/K ... p0cm9n.pdf
[/url]
